گاز رادُن، دَمِ پیرِ زمین
رادُن گازی پرتوزا از خانواده اورانیوم_رادیوم است که معمولا از هسته اورانیوم 238 پس از طی چند دوره تجزیه خارج می‌شود. این گاز بدون رنگ، بدون بو، سنگین، با توانایی حرکت کند، که معمولا در غارها و در امتداد شکستگی‌ها خارج شده وبه ویژه در بخش پایانی تونل‌ها و غارها جمع می‌گردد.
از ایزوتوپ‌های مهم گاز رادُن، رادُن 222 است که از رادیوم 226 با پرتو آلفا در خانواده اورانیوم_رادیوم تولید می‌شود. نیمه عمر رادُن یادشده بیش از سه روز نیست که آن هم به نوبت خود به رادیوم 218 تبدیل خواهد شد. هسته‌های رادیوم ایجاد شده با پرتوزایی قوی و خاصیت یون‌سازی که دارند، به هنگام تنفس خطراتی را به وجود می‌آورند. رادُن تنفس شده به مرور زمان به رادیوم تبدیل گشته و در حفره‌های داخلی شُش‌های غارنورد برجای می‌ماند. این رادیوم، یکی از دلیل های بیماری سرطان می‌تواند باشد.
خوشبختانه، در غارهای آهکی، به دلیل پرتوزا نبودن مواد آهکی، مقدار گاز رادُن به کمترین میران ممکن کاهش یافته و در بیشتر موارد پایین‌تر از مقدار خطرناک قرار دارد. از این‌رو ایمنی غارنوردان تا حد زیادی تامین می‌شود. با این وجود هراز گاهی کنترل و پایش‌های علمی لازم است. درصورت توقف‌های طولانی، باید اندازه‌گیری‌های لازم انجام پذیرد. در غارهایی که جنس سنگ‌های دربرگیرنده دیواره از نوع سنگ‌های آذرین باشد، انجام این امر توسط متخصصان امر بسیار ضروری است. اندازه‌گیری گاز رادُن توسط دستگاه‌های ویژه این کار امکان‌پذیر است.
بنا به نوشته دانشمند فرزانه شادروان دکتر عبدالکریم قریب، پدر دانش غارشناسی ایران، بسیاری از غارهای ایران در کوه‌های آهکی یا غیرآهکی، نخست بر اثر ایجاد شکاف‌های کمابیش پهن و طولانی، به وسیله گسله‌ها و سپس به وسیله راه‌یافتن آب دارای گازکربنیک در آنها به مرور زمان گسترده‌تر شده و در آنها چکنده‌ها و چکیده‌ها و دیگر شکلهای حاصل از رسوب و نشست آهک ایجاد شده‌اند.
گاز خطرناک دیگری که غارنوردان را تهدید می‌کند گاز کربنیک CO2 است. این گاز بدون رنگ و بدون بو است. در برخی از غارها این گاز متراکم شده، باعث خفگی افراد می‌گردد. چون گازکربنیک از هوا سنگین‌تر است، بیشتر در بخش پایین فضای غار جای‌می‌گیرد. در گذشته که دستگاه‌های دقیق اندازه‌گیری و اعلام خطر وجود نداشت، غارشناسان (فرانسوی) به همراه خود سگ کوچکی را می‌بردند. چون سر سگ پایین و در نزدیکی سطح زمین است، اگر در غار گاز کربنیک وجود داشته باشد، نشانه‌های خفگی و بی‌هوشی در سگ نمایان می‌شود.
همچنین بیماری خطرناکی که امکان دارد در برخی از غارها در نواحی گرمسیر، غارنوردان به آن مبتلا شوند، بیماری "هیستوپلاسما کاپسیلاتوم" معروف به بیماری فرعون است. عامل این بیماری نوعی قارچ ذره‌بینی است که میان غبار و گردوخاک وجود دارد و به همراه تنفس وارد شُش‌های انسان می‌شود.
مهندس جعفر سپهری
مدرس دانشگاه جامع علمی‌کاربردی
و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی
رادُن گازی پرتوزا از خانواده اورانیوم_رادیوم است که معمولا از هسته اورانیوم 238 پس از طی چند دوره تجزیه خارج می‌شود. این گاز بدون رنگ، بدون بو، سنگین، با توانایی حرکت کند، که معمولا در غارها و در امتداد شکستگی‌ها خارج شده وبه ویژه در بخش پایانی تونل‌ها و غارها جمع می‌گردد.
از ایزوتوپ‌های مهم گاز رادُن، رادُن 222 است که از رادیوم 226 با پرتو آلفا در خانواده اورانیوم_رادیوم تولید می‌شود. نیمه عمر رادُن یادشده بیش از سه روز نیست که آن هم به نوبت خود به رادیوم 218 تبدیل خواهد شد. هسته‌های رادیوم ایجاد شده با پرتوزایی قوی و خاصیت یون‌سازی که دارند، به هنگام تنفس خطراتی را به وجود می‌آورند. رادُن تنفس شده به مرور زمان به رادیوم تبدیل گشته و در حفره‌های داخلی شُش‌های غارنورد برجای می‌ماند. این رادیوم، یکی از دلیل های بیماری سرطان می‌تواند باشد.
خوشبختانه، در غارهای آهکی، به دلیل پرتوزا نبودن مواد آهکی، مقدار گاز رادُن به کمترین میران ممکن کاهش یافته و در بیشتر موارد پایین‌تر از مقدار خطرناک قرار دارد. از این‌رو ایمنی غارنوردان تا حد زیادی تامین می‌شود. با این وجود هراز گاهی کنترل و پایش‌های علمی لازم است. درصورت توقف‌های طولانی، باید اندازه‌گیری‌های لازم انجام پذیرد. در غارهایی که جنس سنگ‌های دربرگیرنده دیواره از نوع سنگ‌های آذرین باشد، انجام این امر توسط متخصصان امر بسیار ضروری است. اندازه‌گیری گاز رادُن توسط دستگاه‌های ویژه این کار امکان‌پذیر است.
بنا به نوشته دانشمند فرزانه شادروان دکتر عبدالکریم قریب، پدر دانش غارشناسی ایران، بسیاری از غارهای ایران در کوه‌های آهکی یا غیرآهکی، نخست بر اثر ایجاد شکاف‌های کمابیش پهن و طولانی، به وسیله گسله‌ها و سپس به وسیله راه‌یافتن آب دارای گازکربنیک در آنها به مرور زمان گسترده‌تر شده و در آنها چکنده‌ها و چکیده‌ها و دیگر شکلهای حاصل از رسوب و نشست آهک ایجاد شده‌اند.
گاز خطرناک دیگری که غارنوردان را تهدید می‌کند گاز کربنیک CO2 است. این گاز بدون رنگ و بدون بو است. در برخی از غارها این گاز متراکم شده، باعث خفگی افراد می‌گردد. چون گازکربنیک از هوا سنگین‌تر است، بیشتر در بخش پایین فضای غار جای‌می‌گیرد. در گذشته که دستگاه‌های دقیق اندازه‌گیری و اعلام خطر وجود نداشت، غارشناسان (فرانسوی) به همراه خود سگ کوچکی را می‌بردند. چون سر سگ پایین و در نزدیکی سطح زمین است، اگر در غار گاز کربنیک وجود داشته باشد، نشانه‌های خفگی و بی‌هوشی در سگ نمایان می‌شود.
همچنین بیماری خطرناکی که امکان دارد در برخی از غارها در نواحی گرمسیر، غارنوردان به آن مبتلا شوند، بیماری "هیستوپلاسما کاپسیلاتوم" معروف به بیماری فرعون است. عامل این بیماری نوعی قارچ ذره‌بینی است که میان غبار و گردوخاک وجود دارد و به همراه تنفس وارد شُش‌های انسان می‌شود.
مهندس جعفر سپهری
مدرس دانشگاه جامع علمی‌کاربردی
و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر